چهار کارخانه تولیدی آزمایش مرودشت، روغن نباتی نرگس شیراز، مخابرات راه دور شیراز و قند ممسنی سال‌های دور در اوج بودند تا ضمن ایجاد اشتغال در صنعت و اقتصاد استان نیز سروری کنند، واحدهایی که کم‌کم گَرد تعطیلی بر چهره‌شان نشست و از گردونه تولید خارج شدند.
آزمایش به روزهای اوج نزدیک می‌شود؟
رئیس جمهور شهید در نخستین سفر خود در قالب هیئت دولت به استان فارس، سرزده از واحد تولیدی آزمایش بازدید کرد و وضعیت آن را اسفناک خواند و در همان‌جا به استاندار فارس مأموریت داد به صورت ویژه مشکلات این واحد را پیگیری کند.
پیگیری‌ها در نهایت منتج به مونتاژ آبگرمکن خانگی شد و در سالن‌های آزمایش خبری از تولید محصول نبود، عمر کوتاه دولت سیزدهم اجازه نداد.
رئیس جمهور روی خوش آزمایش را ببیند، اما به گفته معاون اقتصادی استاندار فارس آزمایش در یک قدمی رسیدن به روزهای خوب است.
کارخانه آزمایش که در دهه ۴۰ پا به عرصه تولید گذاشت، روزی نگین درخشان لوازم خانگی در ایران بود و حداقل یک محصول از آن در خانه هر ایرانی یافت می‌شد، واحدی که تعطیلی آن در اواخر دهه ۸۰ شوک بزرگی به بازار لوازم خانگی ایران وارد کرد.
معاون اقتصادی استاندار فارس درباره آخرین وضعیت کارخانه آزمایش گفت: طی جلسه‌ای با شرکت سرمایه‌گذاری تفاهم‌نامه‌ای به امضا رسید تا در نهایت پس از بازدید این شرکت از کارخانه چراغ تولید دوباره در کارخانه روشن شود.
حسن شیخ‌نیا افزود: تولید لوازم خانگی و محصولات فلزی، دوچرخه و موتور برقی در دستور کار این واحد تولیدی خواهد بود.
مشکلات روغن نباتی
روغن نباتی نرگس شیراز نیز یکی دیگر از کارخانه‌های مطرح در شهر شیراز است که طی سال‌های گذشته روندی پرچالش را طی کرده است.
کارخانه روغن‌نباتی شیراز در سال ۱۳۳۳ در زمینی به مساحت ۹۳ هزار و ۷۵۰ مترمربع تحت عنوان کارخانه «پنبه پاک‌کنی» راه‌اندازی شد و فعالیت‌هایش را در حومه شهر شیراز در مکانی که به گود خزینه شهرت داشت، آغاز کرد.
در اسفندماه سال ۹۹ عملیات اجرایی احداث کارخانه جدید روغن‌نباتی شیراز در منطقه ویژه اقتصادی شیراز در زمینی به مساحت افزون بر ۸۰ هزار مترمربع، با سرمایه‌گذاری ۱۷ هزار و ۸۰۰ میلیارد ریال و ایجاد اشتغال مستقیم برای یک هزار نفر آغاز و بحث انتقال این کارخانه به خارج از شهر از سوی مسئولان فارس پیگیری شد، اما به نتیجه مطلوب نرسید.
موضوع جابه‌جایی این کارخانه که می‌تواند زمینه اشتغال هزار نفر را به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم فراهم کند در سال ۱۴۰۰ با آغاز عملیات اجرایی احداث کارخانه جدید، باردیگر مطرح شد و پیرو تأکیدات استاندار فارس، تدابیر لازم برای برطرف‌شدن مشکلات این کارخانه در استان و تسریع روند انتقال آن به خارج از شهر اتخاذ شد؛ روندی که تاکنون به نتیجه نرسیده است.
معاون اقتصادی استاندار فارس درباره آخرین وضعیت روغن نباتی نیز می گوید: کارخانه روغن نباتی فعال است و پیرو پیگیری مشکلاتی که سهامدار قبلی داشته هفته گذشته در وزارت صمت جلسه‌ای داشتیم و بنا شد سازمان بازرسی کل کشور نیز پرونده قبلی را بررسی کند.
تلخکامی کارگران قند ممسنی
سال ۱۳۴۴ بود که کارخانه قند ممسنی با یک افق بلند پیش روی خود با ظرفیت تولید ۳۰۰ تن شکر در روز تأسیس شد و ظرفیت جذب سالانه ۳۵۰ کارگر را داشت.
این کارخانه که در دهه ۷۰ یکی از پویاترین کارخانه‌های صنعت قند و شکر در قالب کشت و صنعت بود، به ندرت با مشکلات عدیده‌ای مانند کمبود و گرانی مواد اولیه، نبود نقدینگی، سنگینی هزینه‌ها و بالا رفتن حجم مطالبات کارکنان رو به افول رفت.
در سال ۱۳۸۴ پرونده قضایی مالک وقت کارخانه قند ممسنی، عنوان یکی از قطورترین پرونده‌های فساد اقتصادی تاریخ کشور را به خود اختصاص داد و مالک فعلی از سال ۱۳۹۲ اداره کارخانه را بر عهده گرفت و تا یک سال بعد نیز قند ممسنی فعال بود تا اینکه به دلیل پرداخت نکردن دستمزد کارگران با اعتراضات آن‌ها مواجه و سرانجام در آبان ۱۳۹۳ چرخه تولید در کارخانه به طور کامل متوقف شد.
پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم، راه‌اندازی کارخانه قند ممسنی در دستور کارقرار گرفت و هیئت حمایت احیای کارخانه از تاریخ ۹ مرداد ماه سال ۱۴۰۲ در کارخانه قند ممسنی شهرستان رستم مستقر و وظیفه احیای کارخانه را به عهده گرفتند.
سال گذشته به کارخانه قند ممسنی حدود ۳۰ میلیارد تومان اعتبار داده شد که از این مبلغ ۱۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان صرف مطالبات کارگری و بودجه‌ای حدود ۱۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان هزینه اتمام فاز یک شد، در حالی که فاز یک تصفیه آماده و فاز ۲ نیز با پیشرفت ۴۰ درصدی برای استحصال شکر از چغندر خام است و نیاز به بودجه تقریبی ۳۰ میلیارد تومانی دارد که در سازمان برنامه و بودجه مصوب شده اما هنوز تخصیص داده نشده است.
معاون اقتصادی استانداری فارس درباره آخرین وضعیت این واحد تولیدی نیز می‌گوید: با افراد سرمایه‌گذار مختلف و کارخانه‌های قندسازی استان فارس مذاکراتی انجام شده؛ چراکه یکسری مسائل حقوقی و مالکیتی در خصوص واگذاری اولیه دهه ۷۰ وجود دارد و مکاتباتی با وزارت صمت انجام شده و منتظر پاسخ هستیم.
شیخ‌نیا با اشاره به اینکه باید مالکیت محرز شود بعد فرایند قانونی واگذاری طی شود، گفت: از آنجا که مالک بنیه مالی لازم را ندارد، در رابطه با مالکیت قانونی مکاتباتی انجام شده؛ چراکه بازسازی و اورهال کارخانه باید انجام شود و بنیه مالی برای خرید شکر نیز موجود باشد که از توان مالک فعلی خارج است.
پایان انتظار برای کارخانه مخابرات
کارخانه مخابرات راه دور شیراز (آی‌تی‌آی) یکی دیگر از کارخانه‌های مهم فارس واقع در شهر شیراز است.
این کارخانه سال ۱۳۵۳ پایه‌گذاری شد و سال ۱۳۸۳ در تملک بخش خصوصی قرار گرفت، اما همیشه در اوج بود و بخش عمده‌ای از ایستگاه‌های مخابراتی کشور را تجهیز می‌کرد.
سال ۸۳ در حالی به بخش خصوصی واگذار شد که در مناقصه پروژه کارت‌های هوشمند سوخت برنده شده و متعهد به انجام آن بود، اما محاسبات اشتباه در برآورد هزینه‌ها، سنگینی پروژه، افول صنعت مخابرات و برداشته شدن حمایت‌های دولتی، آی‌تی‌آی را با بحران شدیدی رو به رو کرد.
سهامداران عمده کارخانه، پروژه طرح کارت‌های سوخت را با وجود ناتوانی مالی کارخانه به پایان رساندند، اما بیش از هزارو۳۰۰ کارگر کارخانه که تا آن زمان، شبانه روز برای اتمام پروژه تلاش کرده بودند، سرشان بی‌کلاه ماند و به این ترتیب اعتراضات کارگری که پیش از آن نیز شروع شده بود، سال ۸۵ به اوج رسید.
به دنبال سفر رئیس جمهور وقت به شیراز و بررسی شرایط کارخانه در سال ۸۵ مالکان خصوصی آن خلع ید شده و کارخانه در اختیار هیئت حمایت از صنایع کشور قرار گرفت.
بخش دولتی در نخستین قدم، با پرداخت مابه‌التفاوت باقیمانده از موعد بازنشستگی کارگران به تأمین اجتماعی، اقدام به بازنشستگی زودهنگام کارگران کرد و در پی آن، افول صنعت مخابرات و برداشته شدن حمایت‌های دولتی، آی تی آی را دچار بحران شدید کرد.
در نهایت راه‌اندازی دوباره کارخانه میسر نشد و آی تی آی در سال ۹۱، با زیان انباشته و بدهکاری‌های کلان، تعطیل شد و اکنون حدود ۱۲ سال از تعطیلی مطلق آن می‌گذرد. با گذر زمان بدهکاری‌های کارخانه افزایش یافته و امکان پرداخت آن دشوارتر شده، موضوعی که سبب شد سرانجام پس از ۱۶ سال دستگاه قضا به مزایده کارخانه مخابرات راه دور، رضایت دهد.
معاون اقتصادی استاندار فارس در این خصوص نیز از تشکیل جلسه با مدیران یک شرکت مخابراتی و دو بانک برای حل مشکل این واحد تولیدی خبر داده و می گوید: مصوبه نهایی پرداخت تسهیلات به شرکت توسط دو بانک ابلاغ شده و منتظر اقدامات نهایی و اجرایی است. شیخ‌نیا ابراز می‌کند: مخابرات راه دور شیراز مصوبات لازم را گرفته و اکنون در حال انجام تشریفات قانونی است و پس از آنکه کارشناسی املاک و اینکه پاسخ کارشناسان رسمی دادگستری از ارزیابی کارخانه و املاک ارائه شد، تسهیلات که مصوب هم شده است، پرداخت خواهد شد.
خبرنگار: بهنام بهتری‌نژاد
نظر شما